Kamień runiczny to stojący kamień z wyrzeźbioną runiczną inskrypcją i dodatkowymi ozdobami. Tysiące kamieni runicznych zostało wystawionych w Skandynawii w czasie Ery Wikingw. Dzisiaj większość kamieni stoi w swoim oryginalny miejscu lub stosunkowo blisko niego. Powoduje to, że szwedzki krajobraz jest upstrzony tymi majestatycznymi kamieniami.
Niektre są w muzeach, inne zostały zniszczone, ale większość jest wciąż rozrzucona po Szwecji. Według bazy danych Rundata istnieje kilka tysięcy kamieni runicznych. Rejonem, w ktrym kamieni runicznych jest relatywnie najwięcej jest Uppland: rejon na płnoc od Sztokholmu ze stolicą w Uppsali. Niniejsza mapa przedstawia 103 kamienie runiczne, ktre odwiedziłem w czasie mojego pobytu w Szwecji. Odkrywanie kamieni runicznych było celem wielu moich wycieczek rowerowych wokł Uppsali.
Jeśli jesteś akurat w okolicach Uppsali i widzisz kościł, jest spora szansa, że znajdziesz tam z jeden lub dwa kamienie runiczne. Starsze parafie oznaczają większą szansę sukcesyu. Ponadto masz sporą szansę zobaczyć kilka kamieni podczas podrży po wiejskich drogach. Kamienie runiczne często były stawiane wzdłuż traktw, ażeby były widoczne dla przechodzących ludzi. Jeśli więc jedziesz po drodze, ktra biegnie wzdłuż starego traktu, masz sporą szansę upolować kilka kamieni. Szczeglnie polecam drogi prowadzące do zamkw lub starych
Jeden z dwch kamieni obok kościoła w rentunie. Po lewej stronie można zauważyć słowa ᚱᛅᛁᛋᛅ ᛋᛏᛅᛁᚾ (raisa stain), oznaczające wystawił(a) kamień. Przy dokładniejszym przyjrzeniu się, można też odcyfrować imię wystawiającego. Pierwsze słowo na kamieniu to ᛁᚬᛚᛘᚴᛁᛦ, czyli Iąlmkar. Dzisiaj takie imię zapisalibyśmy jako Hjalmgeir.
Jeśli jednak nie masz ochoty poszukiwać, warto wybrać się do Uppsali lub Sigtuny. Po wizycie we wspaniałej katedrze w Uppsali warto przejść okrężną ścieżką obchodzącą katedrę z tyłu. Znajduje się tam 7 kamieni runicznych. Kolejne 9 stoi rozrzucone po skwerze uniwersyteckim za Gustavianum, czyli muzeum uniwersyteckim, znajdującym się po przeciwnej stronie od wejścia do katedry.
Warto też wybrać się na polowanie kamieni runicznych w uroczej Sigtunie. Znajduje się tam 12 kamieni runicznych rozrzuconych po miasteczku, ale bardzo trudno jest odnaleźć je wszystkie bez mapki. Moją mapę można znaleźć tutaj , można też zahaczyć o lokalne muzeum, gdzie rwnież można znaleźć (dość niedokładną) mapkę.
Najważniejszą częścią kamienia runicznego jest inskrypcja. Starsze kamienie (takie jak kamień U336) zawierają jedynie inskrypcję. Zazwyczaj tekst wpisuje się we wstążkę o kształcie węża. Wąż zwykle wije się po brzegu kamienia, a inskrypcję czyta się od głowy do ogona. Pozostała część kamienia wypełniona jest przez dekoracyjne motywy, na ktre składają się splecone gałęzie lub węże. Większość kamieni zawiera rwnież przynajmniej jeden krzyż. Warto tu podkreślić, że wszystkie kamienie runiczne, ktre odwiedziłem i niemal wszystkie w Szwecji pochodzą z okresu chrześcijańskiego. W świadomości wielu osb runy
Jeden z najokazalszych kamieni runicznych niedaleko Vaksali, przy drodze wychodzącej z Uppsali na wschd,
kojarzą się z pogańską religią, Thorem i Odynem, jednak rzeczywistość nie może być dalsza od takiego wyobrażenia. Chociaż forma i ozdoby często nawiązują do tradycji przedchrześcijańskich, to niemal wszystkie kamienie runiczne pochodzą z czasw chrześcijańskich.
Najważniejszą częścią kamienia jest inskrypcja. Większość kamieni ma bardzo podobny, w zasadzie ustandaryzowany tekst. Inskrypcja wspomina kto wystawił kamień, pamięci kogo, oraz kto wyrzeźbił runy. Oto typowy przykład z kamienia U Fv1976; 107 umiejscowionego z tyłu katedry w Uppsali.
Bjrn i Brandr wystawili ten kamień ku pamięci Karlungr, ich ojca; oraz Ketilbjrn ku pamięci (ich) brata. Œpir wyrzeźbił runy.
Taka jest oglna struktura inskrypcji, ktrą można znaleźć w zasadzie na każdym kamieniu. Często dodana jest rwnież dodatkowa informacja dotycząca życia lub osiągnięć osoby, ktrą dany kamień upamiętnia.
